HNO3

NITRIC ACID (HNO3​): Axit Mạnh Với Tính Oxy Hóa Cao và Ứng Dụng Đa Ngành

Nitric Acid (HNO3​), còn được biết đến là axit nitric, là một trong những axit vô cơ mạnh và có tính oxy hóa cao nhất. Nó thường tồn tại dưới dạng chất lỏng không màu trong trạng thái tinh khiết, nhưng có thể chuyển sang màu vàng hoặc nâu do phân hủy tạo thành các oxit nitơ khi tiếp xúc với ánh sáng hoặc nhiệt độ. Với tính chất ăn mòn mạnh mẽ và khả năng phản ứng đa dạng, Nitric Acid là một hóa chất công nghiệp thiết yếu, đóng vai trò then chốt trong nhiều quy trình sản xuất quan trọng.

Đặc tính hóa lý nổi bật

Nitric Acid sở hữu nhiều đặc tính mạnh mẽ và độc đáo:

- Tính axit mạnh: HNO3​ phân ly hoàn toàn trong nước, thể hiện tính axit rất mạnh.

- Tính oxy hóa mạnh: Đây là đặc tính nổi bật nhất của Nitric Acid, đặc biệt là ở nồng độ cao và khi nóng. Nó có khả năng oxy hóa hầu hết các kim loại (trừ vàng, bạch kim và một số kim loại quý khác), và nhiều hợp chất hữu cơ cũng như vô cơ.

- Tính ăn mòn cao (CORROSIVE): Gây bỏng hóa học cực kỳ nghiêm trọng khi tiếp xúc với da, mắt, và các mô cơ thể. Nó ăn mòn mạnh nhiều loại vật liệu, và nhãn CLASS 8 cảnh báo về tính nguy hiểm này.

- Phản ứng với kim loại: Tùy thuộc vào nồng độ, nhiệt độ và loại kim loại, Nitric Acid có thể phản ứng với kim loại tạo ra các sản phẩm khác nhau, thường là oxit nitơ (khí độc).

- Phân hủy: Dễ bị phân hủy bởi ánh sáng và nhiệt, tạo ra khí NO2​ có màu nâu đỏ, gây ngộ độc. Do đó, thường được bảo quản trong các can/bình màu tối.

Ứng dụng chính trong các ngành công nghiệp

Nitric Acid là một hóa chất công nghiệp cực kỳ quan trọng với nhiều ứng dụng đa dạng:

Sản xuất phân bón:

Đây là ứng dụng lớn nhất của Nitric Acid. Nó được dùng để sản xuất phân bón gốc nitrat như Amoni Nitrat (NH4​NO3​), Canxi Nitrat, Kali Nitrat, cung cấp nguồn đạm thiết yếu cho cây trồng.

Công nghiệp Hóa chất:

Là nguyên liệu thô quan trọng để sản xuất nhiều hóa chất hữu cơ và vô cơ khác như thuốc nhuộm, dược phẩm, chất nổ (ví dụ: Nitroglycerin, TNT), sợi tổng hợp (nylon).

Chất xúc tác và tác nhân nitrat hóa trong tổng hợp hữu cơ.

Luyện kim và Xử lý bề mặt kim loại:

Dùng để tẩy rỉ sét, làm sạch và thụ động hóa bề mặt kim loại (đặc biệt là thép không gỉ) để tăng khả năng chống ăn mòn.

Trong ngành mạ điện và sản xuất hợp kim.

Sản xuất chất nổ:

Là thành phần chính trong sản xuất nhiều loại chất nổ dân dụng và quân sự do tính oxy hóa cao.

Ngành điện tử:

Dùng trong quá trình khắc axit (etching) để sản xuất bảng mạch in (PCB) và các linh kiện điện tử khác.

Khai khoáng:

Sử dụng trong một số quy trình khai thác và tinh chế quặng.

Lưu ý an toàn và bảo quản

Do Nitric Acid có tính ăn mòn và nguy hiểm cao, việc sử dụng và bảo quản cần tuân thủ nghiêm ngặt các biện pháp an toàn:

- Bảo hộ cá nhân (PPE): Luôn sử dụng đầy đủ đồ bảo hộ chuyên dụng (găng tay chống hóa chất, kính bảo hộ/tấm che mặt toàn diện, quần áo bảo hộ chống axit, giày bảo hộ) khi thao tác. Tránh tiếp xúc trực tiếp với da, mắt, và đường hô hấp.

- Thông gió: Làm việc trong khu vực có hệ thống thông gió tốt hoặc trong tủ hút khí.

- Pha loãng: Khi pha loãng, luôn thêm từ từ axit vào nước, không làm ngược lại, và khuấy đều để kiểm soát nhiệt độ.

- Bảo quản: Lưu trữ trong các thùng chứa chuyên dụng, kín, bằng vật liệu chống ăn mòn (thường là nhựa HDPE), đặt ở nơi khô ráo, thoáng mát, mát mẻ, tránh ánh nắng trực tiếp, xa nguồn nhiệt, và đặc biệt là xa các chất hữu cơ, kim loại, bazơ mạnh, và các chất dễ cháy khác. Can màu đen cũng giúp ngăn ánh sáng phân hủy axit.

- Xử lý sự cố: Cần có kế hoạch ứng phó khẩn cấp cho trường hợp tràn đổ hoặc tiếp xúc, bao gồm vật liệu trung hòa (ví dụ: natri bicarbonate) và thiết bị rửa khẩn cấp (vòi tắm khẩn cấp, trạm rửa mắt).

Nitric Acid (HNO3​) là một trong những hóa chất nền tảng của ngành công nghiệp hiện đại, đóng vai trò then chốt trong nhiều quy trình sản xuất quan trọng. Tuy nhiên, việc sử dụng nó đòi hỏi sự hiểu biết sâu sắc về tính chất và tuân thủ nghiêm ngặt các quy tắc an toàn để đảm bảo an toàn cho người lao động và bảo vệ môi trường.